Najpierw interpretacja…
Sprawa, która dotarła do TSUE dotyczyła rolnika, który od 2013 r. był zarejestrowany jako podatnik VAT. W 2003 r. i w 2015 r. nabył grunty w celu powiększenia prowadzonego gospodarstwa rolnego. Zakup gruntów nie podlegał VAT. Działki były wykorzystywane w opodatkowanej produkcji rolnej do momentu rozpoczęcia postępowania wywłaszczeniowego, później jednak rolnik wycofał się z dopłat i nie przygotował działek do zbiorów trawy. W 2017 r. otrzymał decyzję wojewody w sprawie wywłaszczenia z części gruntów w zamian za odszkodowanie. W związku z tym podatnik zapytał, czy od otrzymanego odszkodowania musi zapłacić VAT. Sam był zdania, że nie, jednak chciał jeszcze potwierdzenia organu. Ten jednak zaskoczył podatnika – uznał, że wywłaszczenie gruntu należącego do podatnika VAT w zamian za odszkodowanie jest transakcją opodatkowaną, nie można bowiem takiej transakcji zakwalifikować jako nieopodatkowane rozporządzenie majątkiem prywatnym.
… później WSA z korzyścią dla podatnika i NSA z wątpliwościami…
Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który przyznał rację podatnikowi. Sąd uznał, że podatnik nie podejmował jakichkolwiek czynności mających na celu sprzedaż działek (np. dzielił posiadane działki na mniejsze czy dokonywał ich uzbrojenia), a decyzja o wywłaszczeniu została podjęta bez jego zgody. Nie sposób więc uznać, że otrzymane odszkodowanie wiązało się z opodatkowaną działalnością rolniczą, w związku z tym również rolnik w tej sytuacji nie działał jak podatnik VAT.
Wątpliwości pojawiły się w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, do którego wyrok WSA zaskarżył organ podatkowy. NSA postanowił zwrócić się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości UE.
TSUE z ważnym orzeczeniem
W wyroku z 11 lipca 2024 r. TSUE przypomniał, że zakwalifikowanie transakcji jako dostawy towarów w rozumieniu dyrektywy VAT wymaga spełnienia trzech kumulatywnych przesłanek:
- przeniesienie prawa własności,
- przeniesienie następuje z nakazu wydanego przez organ władzy publicznej lub w jego imieniu albo z mocy prawa,
- następuje wypłata odszkodowania.
W sprawie przedstawionej przez NSA Trybunał uznał za bezsporne zrealizowanie dwóch pierwszych przesłanek – sporne nieruchomości stały się bowiem własnością Skarbu Państwa, zaś przeniesienie własności nastąpiło na podstawie decyzji organu administracji publicznej. Spełnienie trzeciej przesłanki należy ustalić badając, czy odszkodowanie jest bezpośrednio związane z przeniesieniem prawa własności i czy jego wypłata faktycznie nastąpiła.
Dodatkowo TSUE wskazał, że istotne dla sprawy jest stwierdzenie, czy podatnik rozporządza majątkiem prywatnie, czy też jest to majątek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednak również do sądu odsyłającego (NSA) należy ocena, czy podatnik działał w ramach zarządu majątkiem prywatnym, czy też nieruchomości były wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej.
Podsumowując, Trybunał orzekł, że art. 2 ust. 1 lit. a) w związku z art. 14 ust. 2 lit. a) dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że transakcja przeniesienia własności działek gruntu rolnego w trybie wywłaszczenia, w zamian za zapłatę odszkodowania właścicielowi tego gruntu, powinna podlegać opodatkowaniu VAT, jeżeli właściciel ten jest rolnikiem będącym podatnikiem VAT i działa w takim charakterze, nawet jeśli nie prowadzi on żadnej działalności w zakresie obrotu nieruchomościami i nie podjął żadnych działań w celu takiego przeniesienia.
Wydaje się, że wyrok TSUE może wskazać, w którą stronę będą zmierzać odtąd stanowiska zarówno organów, jak i sądów.
wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE (ósma izba) z 11 lipca 2024 r., sygn. C-182/23