Pracownik nie może domagać się udzielenia mu w ramach urlopu na żądanie urlopu, do którego nie ma jeszcze prawa. Odradzać też należy wyrażenie zgody przez pracodawcę na taki wniosek i udzielenie urlopu „zaliczkowo” z puli nowego roku.
Pracownik może domagać się jednak udzielenie mu w roku kalendarzowym nie więcej niż 4 dni urlopu we wskazanym przez niego terminie – tzw. urlop na żądanie (art. 1672 k.p.). Pracodawca co do zasady powinien uwzględnić taki wniosek, a właściwie żądanie, które powinno do niego dotrzeć najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Nie jest to dodatkowy urlop w wymiarze 4 dni, ale „wycinek” z rocznej puli urlopu (20 lub 26 dni), do którego przypisano jedynie pewną odmienność w zakresie samego terminu jego udzielania. Skoro pracownik wykorzystał cały przysługujący mu urlop, to nie może już skorzystać z urlopu na żądanie. Nie ma tutaj znaczenia to, czy realizował jakikolwiek urlop w sposób wskazany w art. 1672 k.p.
Nabycie prawa do urlopu
Urlop wypoczynkowy nabywany jest z początkiem roku, jeżeli pracownik pozostaje w tym czasie w zatrudnieniu – w wymiarze pełnym (odpowiednio 20 lub 26 dni w zależności od tzw. urlopowego stażu pracy) lub ustalonym proporcjonalnie, jeżeli zatrudniony jest tylko na część roku (np. umowa na czas określony do końca marca). Osoba zatrudniona nie może zatem narzucić pod koniec grudnia, w ramach wnioskowania o urlop na żądanie, wypoczynku, do którego (jeszcze) nie ma prawa. Pracodawca nie musi zgadzać się na taki wniosek i nie ma w tym zakresie znaczenia, czy złożony zostałby jako „zwykły” wniosek urlopowy, czy „wzmocniony” oparciem się na art. 1672 k.p.
Urlop „zaliczkowo”
Sąd Najwyższy w wyroku z 7 czerwca 2011 r. (sygn. akt II PK 314/10) wskazał, że kodeks pracy dopuszcza możliwość udzielenia urlopu wypoczynkowego później niż w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo, ale nie przewiduje, że można takiego urlopu udzielić wcześniej, tzn. przed nabyciem do niego prawa, co znajduje uzasadnienie w celu urlopu wypoczynkowego, jakim jest zapewnienie pracownikowi możliwości corocznej regeneracji sił fizycznych i psychicznych. W ten sposób wyznacza się minimalną częstotliwość korzystania z uprawnień urlopowych (zasada corocznego urlopu wypoczynkowego).
Orzeczenie to koresponduje z istotą prawa do wypoczynku wyrażoną m. in. właśnie w prawie do corocznego urlopu wypoczynkowego. Udzielenie urlopu przed nabyciem do niego prawa może być uznane za ograniczanie prawa do wypoczynku poprzez kumulowanie wolnego czasu w innym przedziale czasowym (roku kalendarzowym) i w konsekwencji zmniejszanie możliwości korzystania z niego w okresie, do którego ustawodawca je przypisuje (rok kalendarzowy). Istniałoby zatem ryzyko uznania istnienia nieprawidłowości w udzielaniu urlopów.
Przykład: Pracownik chciałby uzyskać wolne na 23 grudnia, ale nie ma już urlopu tegorocznego. Czy można udzielić mu urlopu z puli przyszłorocznej (za jego zgodą)?
Wprost takie działanie nie jest zakazane, ale należy je odradzać. Może być uznane za uszczuplanie wypoczynku przypadającego na kolejny rok, w razie sporu pracodawca ryzykuje także tym, że sąd pracy uzna, iż w kolejnym roku pracownik ma prawo do pełnego urlopu (wcześniejsze udzielenie urlopu może zostać zakwalifikowane jako przyznanie dodatkowego płatnego zwolnienia od pracy).
Pracownik może złożyć wniosek o urlop bezpłatny, możliwe byłoby także udzielenie zwolnienia w celu załatwienia sprawy osobistej. To ostatnie nie musi być odpracowane w tym samym okresie rozliczeniowym, nie ma także ograniczenia wskazującego, że zwolnienie to może obejmować jedynie część dnia pracy.
Podstawa prawna: