Gdy mowa o sytuacjach, w których występuje odstępstwo od standardowego wyliczania dochodu (tj. przychód minus koszty), można wyróżnić trzy kategorie: preferencyjne reguły opodatkowania, odliczenia od dochodu oraz odliczenia od podatku.
Preferencyjne reguły opodatkowania
W ramach pierwszej z nich można wyróżnić: opodatkowanie wspólnie z małżonkiem lub dzieckiem, zwolnienie dla osób posiadających czwórkę dzieci, ulgę na powrót, ulgę dla młodych oraz ulgę dla pracujących seniorów. Generalnie w przypadku preferencyjnych reguł opodatkowania nie jest konieczne posiadanie szczególnych dokumentów, które potwierdzają możliwość preferencyjnego opodatkowania. Spełnienie ustawowych warunków jest podstawą do możliwości zastosowania reguł preferencyjnych. Jedynie w przypadku ulgi dla pracujących seniorów, warto jest posiadać zaświadczenie (oświadczenie) o rezygnacji ze świadczeń emerytalnych i przedstawić je pracodawcy, by ten mógł stosować ulgę przy obliczaniu zaliczek na podatek.
Ulgi do rozliczenia w PIT
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku ulg stosowanych w podatku dochodowym od osób fizycznych, polegających na możliwości dokonywania odpowiednich odliczeń od dochodów. Do takich ulg należą m.in. ulga na internet, ulga rehabilitacyjna, przekazane darowizny, wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego, ulga termomodernizacyjna, ulga na prototyp, ulga na zbytki itd. W przypadku większość z ulg, jakie podatnik chce zastosować w rocznym rozliczeniu podatku dochodowego, konieczne jest posiadanie dowodów dokumentujących poniesienie wydatków uprawniających do zastosowania ulgi. Najczęściej takimi dowodami będą faktury lub dowody wpłaty określonych kwot na konkretne cele związane z ulgą.
Rozliczenie na podstawie faktur lub rachunków
Przykładem ulg, w których konieczne jest posiadanie faktur lub rachunków, są ulga na internet oraz ulga termomodernizacyjna. Dokumenty, z których wynika kwota poniesionych wydatków oraz okres ich poniesienia, stanowią podstawę do zastosowania odpowiedniego pomniejszenia dochodu przez podatnika. Warto również pamiętać, że dokonywanie pomniejszeń dochodu jest limitowane – do wysokości wskazanej w ustawie. Dlatego nawet posiadanie dokumentów przewyższających ustawowe limity nie uprawnia do zastosowania pomniejszeń o udokumentowane wydatki ponad wskazany limit.
Czasem, poza dowodami poniesienia określonego wydatku, konieczne jest posiadanie innych dokumentów, które potwierdzają w ogóle możliwość skorzystania z konkretnej ulgi – tak jest w przypadku np. ulgi rehabilitacyjnej. Nie jest wystarczające udokumentowanie wydatków. Podstawą możliwości zastosowania odliczeń jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności bądź w przypadku wydatków poniesionych na leki – zaświadczenie lekarskie o konieczności stosowania określonych leków.
Odliczenia od podatku
Trzecią kategorią preferencji jest możliwość dokonania odliczeń od podatku. Podatnik może przy obliczaniu podatku odliczyć od niego kwotę ulgi prorodzinnej (w związku z wychowaniem dzieci lub pełnieniem funkcji rodziny zastępczej) oraz kwotę ulgi abolicyjnej. O ile w przypadku ulgi na dzieci wystarczające jest wskazanie danych dziecka w załączniku do zeznania rocznego (w wyjątkowych sytuacjach organ może chcieć potwierdzenia w postaci aktów urodzenia dzieci), to w przypadku ulgi abolicyjnej konieczne jest posiadanie dokumentu potwierdzającego kwotę podatku zagranicznego (odpowiednik polskiego PIT-11).
Trzeba pamiętać, że przyznane w ustawie możliwości zmniejszenia obciążeń podatkowych w skali roku jest uprawnieniem podatnika i stanowi wyjątek od zasady powszechności opodatkowania. Dlatego, aby móc skorzystać z określonych ulg i odliczeń, należy w sposób jak najbardziej dokładny udowodnić, że ma się do tego prawo – najczęściej po prostu dokumentując poniesione wydatki, co pozwoli na zastosowanie określonych w ustawie preferencji. Czasem jednak konieczne jest posiadanie dodatkowych dokumentów potwierdzających prawo do ulgi (jak np. w przypadku ulgi rehabilitacyjnej). By uniknąć kłopotów w tym zakresie najlepiej uzgodnić z osobą sporządzającą roczne rozliczenie (specjalistą w tej dziedzinie), czy nie są wymagane dodatkowe dokumenty. To pozwoli na zastosowanie ulg w sposób niekwestionowany później przez fiskusa.
Podstawa prawna: