ZUS weryfikuje wielkości udziałów w spółkach z o.o. – spółka wieloosobowa czy jednoosobowa?

W ostatnich dniach obserwujemy zwiększoną aktywność Zakładów Ubezpieczeń Społecznych, polegającą na weryfikacji wysokości udziałów wspólników spółek z o.o. w celu ustalenia obowiązku opłacania składek ZUS.

Z reguły wspólnicy wieloosobowych spółek z o.o. nie opłacają składek na ubezpieczenia, jeśli nie są zatrudnieni w spółce na umowę o pracę lub inną formę zatrudnienia czy też powołania.

Składki ZUS w spółce z o.o. dotyczą przede wszystkim wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. – tak wskazuje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, która wyjaśnia kogo rozumie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą.

Definicję jednoosobowej spółki z o.o. zawiera Kodeks spółek handlowych, zgodnie z którym spółka jednoosobowa to spółka kapitałowa, której wszystkie udziały należą do jednego wspólnika.

Bardzo często praktyka pokazuje, że wspólnicy dowolnie swobodnie dzielą się udziałami w spółce z o.o. i często jest tak, iż jeden wspólnik obejmuje 99% udziałów, a drugi 1% udziałów. Spółka z o.o. w tym przypadku nie jest spółką jednoosobową wg definicji, ponieważ wspólników jest dwóch.

Natomiast ZUS ma inne „spojrzenie” w tym temacie. Również w orzecznictwie, duża dysproporcja udziałów w spółce została oceniona jako iluzoryczna z uwagi na to, że jeden wspólnik ma pozycję dominującą.

Dodatkowo warto wspomnieć, że sądy nazywają takich wspólników ze znaczną przewagą udziałów jako niemal jedynego wspólnika spółki z o.o.

Warto pamiętać, iż wspólnik z drastycznie nierówną liczbą udziałów np. 99% do 1% może być uznany w spółce za iluzorycznego czy niemal jedynego wspólnika.

Sekretarz stanu z Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej Stanisław Szwed w odpowiedzi na interpelację poselską z 2 lutego 2020 r., nr 14659 w sprawie procederu uznawania wieloosobowych spółek z o.o. za jednoosobowe spółki z o.o. przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał:

Nie ulega wątpliwości, że wśród niektórych przedsiębiorców zaobserwowano tendencję do przekazywania niewielkiej części udziałów (np. członkom rodziny, czy osobom trzecim), aby uniknąć opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Działanie to wpisuje się w znaną praktykę tzw. optymalizacji składek ZUS, która uznawana jest – co do zasady – za pozorność czynności związanej wyłącznie z chęcią obejścia przepisów w celu nieopłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Powyższe znajduje odzwierciedlenie w utrwalonej linii orzeczniczej sądów, która wskazuje w jaki sposób należy interpretować przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych w przedmiotowych przypadkach (….).

Kwestie związane ze stwierdzaniem i ustalaniem obowiązku ubezpieczeń należą do kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tym samym jest on uprawniony do weryfikowania, czy do ubezpieczeń społecznych została zgłoszona osoba posiadająca tytuł do nich – dotyczy to także wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. W uzasadnionych przypadkach, w których wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczaną odpowiedzialnością dokonują zbycia udziałów tylko i wyłącznie po to żeby uniknąć obowiązku ubezpieczeń społecznych, Zakład jest zobowiązany do podjęcia odpowiednich działań (m.in. wszczyna on postępowania wyjaśniające, przy czym każda sprawa traktowana jest indywidualnie, ze względu na odrębne okoliczności jej towarzyszące). W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, Zakład wydaje decyzje, które rozstrzygają co do istoty sprawy. Tak wydana decyzja, a w szczególności jej uzasadnienie, wskazuje fakty, uznane dowody oraz przyczyny, z powodu których innym dowodom odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej. (…) Odnosząc się do kwestii progu procentowej wysokości udziałów w wieloosobowej spółce, uprzejmie wyjaśniam, że zarówno obecne regulacje, jak i orzecznictwo nie określiły granicy ilości udziałów jakie powinien posiadać wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, aby nie zostać uznanym za wspólnika „iluzorycznego”.

Należy zwrócić uwagę na to, iż ZUS może domagać się zapłaty zaległych składek od wspólników działających w spółkach z ograniczoną działalnością z bardzo nierównym podziałem udziałów.

Praktyka ZUS wzbudza szereg kontrowersji, z uwagi na to, że sądy nie wskazują, jaka różnica procentowa udziałów będzie świadczyć o iluzorycznym wspólniku, nie wyjaśniono szczegółowo również pojęcia niemal jedynego wspólnika.

Biuro rachunkowe obliczając składki na ubezpieczenie społeczne kieruje się zapisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z tym, w przypadku spółek wieloosobowych nie nalicza składek na ubezpieczenie wspólnikom, nie ma podstaw do podejrzewania wspólników o iluzoryczność działania.

Natomiast, w związku z tym, że coraz częściej spotykamy się z weryfikacją udziałów wspólników pod kątem wysokości udziałów, zalecamy dokonanie analizy prawnej umowy spółki, w której posiadają Państwo udziały i podjęcie stosownych decyzji w tym zakresie.

O wynikach podjętych przez Państwo decyzji prosimy o powiadomienie biura rachunkowego.

 

Podstawa prawna:

  • wyrok Sądu Najwyższego z 3.07.2011 r., I UK 8/11,
  • wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 15.11.2018 r., III AUa 916/18,
  • wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 19.07.2017 r., III AUa 410/16,
  • art. 4 § 1 pkt 3 z 15.09.2000 r.  – Kodeksu spółek handlowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1526 ze zm.),
  • art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.).