Organy podatkowe nie respektują praw spadkobierców do korzystania z ulg i zwolnień podatkowych ich zmarłych bliskich. Taka wykładnia prowadzi wręcz do likwidacji podatkowych praw spadkobierców. RPO interweniuje w tej sprawie u minister finansów Magdaleny Rzeczkowskiej.
Z sygnałów docierających do Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że organy podatkowe stoją na niekorzystnym dla podatników stanowisku, polegającym na nierespektowaniu praw spadkobierców do skorzystania przez nich z ulg i zwolnień podatkowych.
Chodzi np. o jedną z indywidualnych interpretacji podatkowych dotyczących oceny możliwości skorzystania z prawa do ulgi termomodernizacyjnej po śmierci osoby najbliższej. Matka i córka poniosły wydatki na panele fotowoltaiczne oraz pompy ciepła. Niemniej jednak faktura dokumentująca wydatek została wystawiona na ówczesnego właściciela nieruchomości – na matkę. Po jej nagłej śmierci córka wniosła o interpretację podatkową, chcąc uzyskać odpowiedź na pytanie, czy może skorzystać z prawa do ulgi termomodernizacyjnej – jako jedyny spadkobierca testamentowy, gdy faktura VAT została wystawiona na zmarłą.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że wnioskodawczyni nie przysługuje prawo do ulgi, ponieważ w drodze dziedziczenia nie można wstąpić w prawo do ulgi przysługującej osobie zmarłej. W uzasadnieniu podkreślono, że skoro fakturę wystawiono na zmarłą matkę, to wyłącznie ją można było uznać za inwestora.
RPO zwraca uwagę na tezy judykatury co do sukcesji podatkowej spadkobierców. Sądy uznają, że pojęcie „majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy” powinno być rozumiane jak najszerzej, jako bezpośrednio uwarunkowane interesem ekonomicznym uprawnionego. Obejmuje następstwem prawnym wszelkie korzystne dla podatnika sytuacje prawne, w które wkracza spadkobierca.
Sądy odwołują się również do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, który podkreśla, że prawa i obowiązki majątkowe podatnika w dziedzinie prawa podatkowego nie mają charakteru osobistego, ponieważ nie są związane z osobą podmiotu tych praw i obowiązków, są natomiast związane z majątkiem danej osoby. Pomimo odmiennego charakteru prawnego tworzą z punktu widzenia gospodarczego jedną całość z prawami i obowiązkami majątkowymi cywilnoprawnymi. Z tego względu majątkowe prawa i obowiązki podatnika przewidziane w przepisach podatkowych przechodzą na spadkobiercę i nie ma podstaw do wyłączania ich z zakresu ochrony konstytucyjnego prawa do dziedziczenia.
Także w orzecznictwie na gruncie spraw dziedziczenia prawa do zwolnienia podatkowego ze sprzedaży nieruchomości (czyli tak zwanej ulgi mieszkaniowej), wskazuje się, że prawo to może podlegać sukcesji podatkowej. Sądy akcentują, że nie można rozumieć praw majątkowych spadkodawcy tak, jak organy podatkowe, odnosząc je wyłącznie do celów własnych spadkodawcy, przez co nadają im wymiar o charakterze osobistym. O majątkowym charakterze prawa przesądza, że w wyniku spełnienia przez podatnika przesłanek faktycznych do nabycia tego prawa nie ma on obowiązku zapłaty zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym. Efektem jest pozostanie w majątku podatnika kwoty równej wysokości zobowiązania podatkowego, które byłoby od niego należne, gdyby nie spełnił przesłanek uprawniających do zwolnienia od podatku. W przypadku, gdyby podatnik nie nabył prawa do zwolnienia od podatku, jego majątek zostałby umniejszony o kwotę zobowiązania podatkowego.
RPO z niepokojem zatem stwierdza, że stanowisko organów podatkowych jest krzywdzące dla podatników. Problem dotyczy osób, które po stracie najbliższej osoby, stają przed wyzwaniem porządkowania jej spraw majątkowych i tym samym przed koniecznością toczenia sporów. W ocenie RPO ta wykładnia prowadzi do unicestwienia praw spadkobierców na gruncie podatkowym.
A wielokrotnie już się zdarzały i nadal zdarzają przypadki, gdy administracja skarbowa prezentuje stanowisko sprzeczne z poglądami sądów administracyjnych. Organy argumentują, że wyroki dotyczą konkretnych spraw podatników i tylko w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące. Takie podejście sprowadzające się do inicjowania lub kontynuowania z podatnikami sporów, aż do momentu kiedy ostatecznie nie wypowie się NSA w danej sprawie indywidualnej, nie realizuje zasady budzenia zaufania do organów podatkowych.
RPO zgadza się, że przepisy regulujące ulgi i zwolnienia podatkowe stanowią wyjątek od generalnej zasady powszechności opodatkowania i w związku z tym nie jest dopuszczalne posługiwanie się interpretacją rozszerzającą. Niemniej jednak, z punktu widzenia organu stojącego na straży konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, nie można akceptować wykładni, która prowadzi do wyłączenia spadkobierców z grupy podmiotów uprawnionych do ulg i zwolnień podatkowych.
Marcin Wiącek zwraca się do pani minister o stanowisko, w tym o informację, czy resort planuje działania w celu zmiany dotychczasowej profiskalnej wykładni przepisów.
Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich