Art. 8 ust. 11 ustawy SUS : za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli łącznie spełnione są dwa warunki, tj.:
- pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym oraz
- współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.
Ponadto, zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy SUS, jeżeli pracownik, czyli osoba, z którą została zawarta umowa o pracę, spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Nie dotyczy to wyłącznie osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Zasady naliczania składek zdrowotnych za osoby współpracujące
Zasady naliczania składek zdrowotnych za osobę współpracującą są takie same – bez względu na to, jaką formę opodatkowania wybrała osoba prowadząca działalność.
W okresie od 1 stycznia 2022 r. do 30 czerwca składki od takiej osoby były naliczane w wysokości 559,89 zł. W oparciu o art. 81 ust. 2za ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.; dalej ustawa zdrowotna), kwota ta była wyliczona jako 9 proc. od podstawy równej kwocie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W IV kwartale 2021 r. wynosiło ono 6221,04 zł (6221,04*9 proc. = 559,89 zł). Przepisy nie przewidywały możliwości odliczenia od podatku tej składki ani w całości ani w części (dla porównania, w 2021 r. składka ta wynosiła 381,81 zł i od podatku można było odliczyć 328,78 zł).
Od 1 lipca 2022 r. : Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą oraz osobami, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, stanowi kwota odpowiadająca 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku kalendarzowego.” Wprowadzono także przepis przejściowy w myśl którego , podstawę wymiaru składki, o której mowa w art. 81 ust. 2ya ustawy zmienianej w art. 10, w roku 2022 stosuje się w okresie od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia tego roku ( art. 36 ust. 2 ustawy z 9 czerwca). Oznacza to, że pierwsza obniżona składka za osoby współpracujące będzie mogła być zapłacona w sierpniu (za lipiec).
W praktyce na 2022 r. oznacza to obniżenie wysokości składki z 559,89 zł na 419,92 zł (6221,04 * 75 proc.* 9 proc. = 419,92 zł)
Zasady odliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne od podatku
Zasady odliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne od podatku zależą od tego, jak opodatkowane są przychody osoby prowadzącej działalność gospodarczą, z którą dana osoba współpracuje. I tak, w przypadku:
- podatku według skali: nie ma możliwości rozliczenia składek osoby współpracującej w kosztach takiej działalności, ew. odliczenia ich od dochodu (odliczenia nie dotyczą też składek opłacanych przez przedsiębiorcę),
- podatku liniowego: można zaliczyć je w koszty uzyskania przychodów, ew. odliczyć od dochodu, ale wyłącznie do limitu 8700 zł, przy czym jest to jeden wspólny limit dla osoby prowadzącej działalność oraz dla osoby czy osób współpracujących,
- podatku zryczałtowanego: można pomniejszyć przychody o 50 proc. składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku podatkowym za przedsiębiorcę oraz osoby współpracujące. Co ważne, nie ma tu górnej granicy składek, jaka może zostać odliczona.
Podstawa prawna: