Przekazanie majątku przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej może wiązać się z pewnymi obowiązkami na gruncie podatku od towarów i usług. O ile jednak do fundacji rodzinnej przekazywany jest cały majątek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zorganizowana część przedsiębiorstwa, obowiązek podatkowy nie powstanie. Potwierdza to wydana 26 kwietnia 2024 r. interpretacja podatkowa dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0112-KDIL3.4012.174.2024.1.AK.

Przekazanie przedsiębiorstwa lub ZCP bez VAT
Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług oraz przepisy wykonawcze do ustawy nie definiują pojęcia „przedsiębiorstwo”. W myśl art. 55(1) k.c., przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
koncesje, licencje i zezwolenia;
patenty i inne prawa własności przemysłowej;
majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
tajemnice przedsiębiorstwa;
księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W świetle art. 55(2) k.c., czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Definicja zorganizowanej części przedsiębiorstwa (ZCP) została ujęta w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT. Wynika z niej, że przez ZCP należy rozumieć organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (VAT), opodatkowaniu podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

Jednocześnie przepis art. 6 ustawy o VAT wskazuje na wyłączenia określonych czynności spod zakresu opodatkowania. W przepisie tym wymienione zostały czynności, które co do zasady należą do grupy czynności podlegających opodatkowaniu, tzn. mieszczące się w zakresie odpłatnej dostawy towarów czy też odpłatnego świadczenia usług, które z uwagi jednak na stosowne wyłączenie, opodatkowaniu nie podlegają. I tak, stosownie do art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, jej przepisów nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo, w rozumieniu powyższego przepisu, powinno więc w ocenie organu łączyć mienie w funkcjonalnie zorganizowane przedsięwzięcie gospodarcze, a nie tylko stanowić zgromadzone niematerialne i materialne składniki stanowiące sobą przedsiębiorstwo w przedstawionym znaczeniu przedmiotowym. W interpretacji wskazano, że organizacyjna i funkcjonalna istota przedsiębiorstwa kreuje powstanie samodzielnego podmiotu gospodarczego, zdolnego do funkcjonowania w obrocie na niezmienionych zasadach, pomimo jego zbycia.

Jak zaznaczono powyżej, przepis art. 55(1) k.c. wskazuje, że przedsiębiorstwo jest „zespołem składników”. Z tego względu dyrektor KIS zaznaczył w interpretacji, że pojęcie zespół (a nie zbiór) zakłada istnienie pewnego poziomu powiązań organizacyjnych pomiędzy składnikami przedsiębiorstwa, a transakcja mająca za przedmiot zbycie przedsiębiorstwa ma miejsce jedynie wówczas, gdy wymienione w tym przepisie elementy (o ile występują w danym stanie faktycznym), zostaną przekazane nabywcy.

Jednocześnie organ zaznaczył, że na gruncie przytaczanego przepisu, istnieje możliwość umownego wyłączenia pewnych elementów z transakcji zbycia przedsiębiorstwa, ale tylko wówczas, gdy elementy te nie mają istotnego znaczenia dla funkcjonowania przedsiębiorstwa. W omawianej sprawie podatnik przenoszący majątek do fundacji poinformował organ, że w związku z koniecznością zmiany sposobu prowadzenia księgowości (z dotychczasowej księgi przychodów i rozchodów na tzw. „księgi handlowe”) zmieni się treść umowy o prowadzenie księgowości. W takim wypadku po wniesieniu nieruchomości do fundacji, ta zawrze nową umowę o prowadzenie księgowości. Ta zmiana umowy podyktowana jest przy tym inną formą prawną podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, a zatem koniecznością wypełniania innych (rozszerzonych) obowiązków księgowych. Dyrektor KIS zgodził się z podatnikiem, że fakt zawarcia nowej umowy o prowadzenie księgowości (wynikający ze zmiany sposobu prowadzenia samej księgowości) przez fundację po przeniesieniu nieruchomości nie ma znaczenia dla uznania, że czynność będąca przedmiotem analizy jest zbyciem przedsiębiorstwa.

Zdaniem organu, w kontekście zbycia przedsiębiorstwa, z wyłączenia stosowania przepisów ustawy korzysta więc przekazanie przedsiębiorstwa (lub jego niezależnej części), w tym dóbr materialnych oraz ewentualnie elementów niematerialnych, które razem tworzą przedsiębiorstwo (lub jego część) zdolne do prowadzenia niezależnej działalności gospodarczej. Nabywca musi jednakże mieć na celu prowadzenie przekazanego przedsiębiorstwa lub jego części, a nie jedynie natychmiastową likwidację danej działalności lub sprzedanie zapasów, zasobów, jeśli istnieją.

Co warte podkreślenia, organ powołał się w swojej interpretacji na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawy C-497/01, Zita Modes i C-444/10, Christel Schriever), przytaczając stanowisko Trybunału, w myśl którego przekazanie przedsiębiorstwa wymaga, by całość przekazanych składników pozwalała na prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej. W przywołanych przez organ wyrokach Trybunał wywiódł ponadto, że jeżeli działalność gospodarcza tego nie wymaga, przedmiotem zbycia nie muszą być wszystkie składniki z nią związane, aby czynność ta wyłączona była z opodatkowania VAT.

Zamiar kontynuowania działalności gospodarczej przez fundację powinien być przy tym odpowiednio udokumentowany. Dokumenty towarzyszące przekazaniu majątku powinny jasno wskazywać, że fundacja przejmuje działalność wraz z majątkiem i będzie ją kontynuować w niezmienionej formie.

Czytaj więcej na Prawo.pl:
https://www.prawo.pl/podatki/czy-przekazanie-przedsiebiorstwa-do-fundacji-rodzinnej-nie-podlega-vat,527185.html